Categories
Articles

Χρίστος Παπακυριακόπουλος

.

Ο Χρίστος Παπακυριακόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1914, ήταν το ένα από τα δύο παιδιά μιας εύπορης αθηναϊκής οικογένειας. Φοίτησε στο Βαρβάκειο και από νωρίς φάνηκε η έφεση του στα μαθηματικά. Το 1933 κατά τη βούληση του πατέρα του εισήχθη στο ΕΜΠ στη σχολή πολιτικών μηχανικών, μιας και ο τελευταίος δεν επιθυμούσε ο γιος του να γίνει «δασκαλάκος». Εκεί ο Κρητικός (μαθηματικός που ασχολήθηκε και ο ίδιος με την τοπολογία, συγκεκριμένα με τις καμπύλες Jordan, όταν στο Μόναχο γνώρισε το Καραθεοδωρή) πρόσεξε τις δυνατότητες του Παπακυριακόπουλου  και τον ώθησε να εγκαταλείψει το ΕΜΠ για να φοιτήσει στο Μαθηματικό. Εκεί διάβαζε σκληρά σε μεγάλο βαθμό μόνος του και γρήγορα του κέντρισε το ενδιαφέρον ο νέος κλάδος των μαθηματικών, η τοπολογία (Η τοπολογία θυμίζει την γεωμετρία, αλλά ασχολείται περισσότερο με ποιοτικές παρά ποσοτικές πτυχές των αντικειμένων της). Το 1937 όταν ο Καραθεοδωρή βρισκόταν στην Αθήνα , ο Κρητικός παρότρυνε τον Παπακυριακόπουλο να του δώσει την εργασία του περί των κλειστών καμπύλων Jordan, την οποία ο Καραθεοδωρή επαίνεσε ιδιαιτέρως σε επιστολή που ακολούθησε χαρακτηρίζοντας την κομψότατη. Το 1938 ολοκλήρωσε με άριστα τις σπουδές του στο τμήμα Μαθηματικών του πανεπιστημίου Αθηνών και έπειτα συνέχισε για το διδακτορικό του. Τότε όμως κλήθηκε να πολεμήσει στο Αλβανικό μέτωπο στο 2ο παγκόσμιο πόλεμο, και σε ένα γράμμα του που έστειλε στον Νικόλαο Κρητικό, τον παρακαλεί σε περίπτωση που δεν επιστρέψει από τον πόλεμο να δημοσιεύσει εκείνος την διδακτορική του διατριβή.

Αλληλογραφία σπάνιας αξίας του Κ. Καραθεοδωρή | Flash.gr
Η επιστολή το Καραθεοδωρή στον Παπακυριακόπουλο

 Ύστερα από πολλές δυσκολίες το 1943 δημοσίευσε την διατριβή του, στην οποία απολογείται στους αναγνώστες για τυχόν τυπογραφικά λάθη τα οποία προσπάθησε να εξαλείψει αλλά ενδεχομένως έχουν απομείνει, καθώς δεν είχε την δυνατότητα να την επανεξετάσει ενδελεχώς μιας και υπήρχε πληθωρισμός στην Ελλάδα και οι τιμές του χαρτιού ήταν πολύ αβέβαιες, και επιπλέον λόγω των πολεμικών συρράξεων εξίσου αβέβαιη ήταν και η ζωή του. Έπειτα κατά την κατοχή, αφού είχε επιστρέψει από το μέτωπο, διορίσθηκε ως βοηθός του Κρητικού στο Πολυτεχνείο, από το οποίο στη συνέχεια απολύθηκαν και οι δύο λόγω πολιτικών πεποιθήσεων. Ήταν ενεργό μέλος της αριστεράς και του κομμουνιστικού κινήματος βοηθώντας στην μεταφορά μηνυμάτων και στο κρύψιμο καταζητούμενων. Μετά τα Δεκεμβριανά το 1944 αναχώρησε για τα βουνά με τους αντάρτες του ΕΑΜ. Δίδασκε αριθμητική σε σχολείο σε χωριό κοντά στην Καρδίτσα, ενώ την ίδια στιγμή ο νονός του, ο οποίος ήταν υπουργός εσωτερικών τον αναζητούσε για να τον διορίσει ως δήμαρχο Χαλανδρίου, αλλά οι προσπάθειες του ήταν μάταιες. Εκείνη την εποχή έχασε τον αδερφό του ο οποίος πολεμούσε τους Γερμανούς με την ταξιαρχία ριμινί στην βόρεια Ιταλία. Περί το 1947 έστειλε γράμμα στον Fox του πανεπιστημίου Princeton της Αμερικής, στο οποίο περιλαμβανόταν η απόδειξη που είχε βρει για το λήμμα του Dehn, η οποία όμως είχε κάποιο λάθος το οποίο εντόπισε ο Fox. Ωστόσο ο Fox διέκρινε τις ιδιαίτερες ικανότητες του και του πρότεινε να πάει στο Princeton για έρευνα (μάλιστα του εξασφάλισε μία θέση χωρίς διδακτικά καθήκοντα και χωρίς περιορισμούς στις έρευνες του). Το 1950 έφυγε για την Ελλάδα όταν αρρώστησε η μητέρα του από καρκίνο, η οποία σύντομα απεβίωσε. Το 1951 επέστρεψε, αφού έκανε την διαθήκη του στην οποία αφήνει σχεδόν όλη του την περιουσία στο ΕΜΠ (υπάρχει ακόμα κληροδότημα Παπακυριακόπουλου η οποία χρηματοδοτεί υποτροφίες άριστων μεταπτυχιακών, διδακτορικών).  Με την επιστροφή του βυθίστηκε στις σπουδές του και σύντομα κατάφερε να αποδείξει τρία θεμελιώδη θεωρήματα της τοπολογίας: το θεώρημα του βρόγχου, το λήμμα του Dehn (αυτή τη φορά χωρίς κάποιο λάθος) και το θεώρημα της σφαίρας, τα οποία αποτελούν και τα θεμέλια της τοπολογίας χαμηλών διαστάσεων. Ύστερα από αυτή του την επιτυχία έλαβε άμεσα την δέουσα αναγνώριση καθώς το 1964 έλαβε το βραβείο Veblen στη Γεωμετρία. Ο Παπακυριακόπουλος μετατράπηκε σε έναν θρύλο του Princeton ενώ ο Χρίστος Παπαδημητρίου τον χαρακτηρίζει ήσυχο, απόμακρο και πολύ ευγενή. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του επιδόθηκε στην απόδειξη της εικασίας του Poincare, μία απόφαση ζωής. Μπορεί ο ίδιος να μην απέδειξε ποτέ την εικασία του Poincare, αλλά όπως ισχύει και για πολλούς άλλους  μαθηματικούς, η μακροχρόνια έρευνα του συνεισέφερε σημαντικά στην τελική απόδειξη της εικασίας.

Ο Χρίστος Παπακυριακόπουλος υπήρξε ένας από τους θεμελιωτές της σύγχρονης τρισδιάστατης τοπολογίας και έθεσε τις βάσεις για την ανάπτυξη του κλάδου.