Categories
Uncategorized

Ισαάκ Νεύτωνας: The dark side of the moon

.

Σαν σήμερα γεννήθηκε ο Ισαάκ Νεύτωνας – physicsgg
Πορτρέτο του Ισαάκ Νεύτωνα

Υπάρχει άραγε πιο ωραίος τρόπος για να χωνέψει κανείς το χριστουγεννιάτικο τραπέζι, από το να φτιάξει ένα ζεστό τσάι και δίπλα στο τζάκι του να απολαύσει το τελευταίο μας αφιέρωμα για φέτος, αυτό στον Φυσικό των Φυσικών, τον Ισαάκ Νεύτωνα; Πιθανότατα υπάρχει, κυρίως για τον υπόλοιπο φυσιολογικό κόσμο εκεί έξω, ωστόσο η αλήθεια είναι ότι εμείς οι Φυσικοί δεν είμαστε και πολύ στα καλά μας. Σίγουρα, όμως, θα αναρωτιέστε πως μία στήλη η θεματολογία της οποίας επικεντρώνεται σε άγνωστους επιστήμονες, αποφασίζει ανήμερα των Χριστουγέννων να κάνει ένα αφιέρωμα στον ίσως διασημότερο επιστήμονα του κόσμου! Πράγματι, λίγο έως πολύ, όλοι θα έχουν ακούσει για μία έστω φορά στη ζωή τους το όνομα Νεύτωνας. Ειδικά αυτοί που ενδιαφέρονται για την Φυσική, θα γνωρίζουν και άλλα στοιχεία γύρω από το όνομά του, όπως: Νόμος της παγκόσμιας έλξης, πατέρας της κλασικής μηχανικής… Πάμε λοιπόν να γνωρίσουμε παρέα την σκοτεινή πλευρά αυτού του μυστηριώδη επιστήμονα, διευκρινίζοντας ότι η λέξη σκοτεινή χρησιμοποιείται καθαρά με την εννοιολογική σημασία του άγνωστου.

Γεννημένος στην Αγγλία το 1642, ο Ισαάκ δεν πρόλαβε να γνωρίσει τον πατέρα του ο οποίος απεβίωσε τρεις μήνες πριν τη γέννησή του. Μία γέννηση που ήρθε τόσο πρόωρα, ώστε οι αστικοί θρύλοι να θέλουν το νεογέννητο να χωράει ακόμα και σε ένα ποτήρι μπίρας! Και η μητέρα του όμως δεν άργησε να απομακρυνθεί από τη ζωή του. Στα τρία του έτη η μητέρα του ξανά παντρεύτηκε και τον εγκατέλειψε με αποτέλεσμα να ζει με τη γιαγιά και τον παππού του. Η εγκατάλειψη αυτή σημάδεψε τη ζωή του καθοριστικά και αποτέλεσε τον λόγο για να αποκτήσει μία αντικοινωνική και δύστροπη προσωπικότητα. Κρατούσε μάλιστα και ένα «αμαρτιολόγιο» όπως το ονόμαζε, ένα τετράδιο στο οποίο κατέγραφε τις αμαρτωλές σκέψεις που έκανε αναφορικά με τη μητέρα του και τον νέο της σύζυγο οι οποίες χαρακτηρίζονταν από μίσος και εκδικητικότητα.

Το μοτίβο σχετικά με την πίεση της οικογένειάς του για την επαγγελματική του σταδιοδρομία είναι ταυτόσημο με σχεδόν κάθε πρωταγωνιστή που έχουμε αναδείξει στο Lazarus Project, με τη μόνη διαφορά να έγκειται στο επάγγελμα. Πιο συγκεκριμένα η μητέρα του τον πίεζε να γίνει αγρότης, ωστόσο ο ίδιος κατάφερε να κάμψει τις πιέσεις και να εισαχθεί στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Ο ίδιος από τη σχολική του ακόμα εκπαίδευση μυήθηκε στην αρχαιοελληνική και λατινική γραμματεία κρατώντας πάντοτε κριτική στάση προς όλους. Συγκεκριμένα έλεγε: «Plato is my friend. Aristotle is my friend. But my best friend is truth». Τα έργα του Κέπλερ, του Αριστοτέλη, του Γαλιλαίου και του Καρτέσιου ήταν αυτά που καθόρισαν τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα. Το αγαπημένο του σύγγραμμα ήταν τα Στοιχεία του Ευκλείδη.

Ισαάκ Νεύτωνας, o τελευταίος των μάγων - Nyctophilia
Πείραμα του Νεύτωνα σχετικά με την ανάλυση ηλιακού φωτός μέσω πρίσματος

Το 1665 βίωσε μία κατάσταση αρκετά παρόμοια με αυτή που βιώνουμε εμείς σήμερα. Η πανδημία της πανούκλας άρχισε να σαρώνει την Ευρώπη με έναν στους τέσσερις Άγγλους να χάνει τη μάχη με τον ιό. Μία μάχη άνιση τότε καθώς δεν υπήρχαν τα πολύτιμα εμβόλια, οπότε ας εκτιμήσουμε για λίγο τη συνεισφορά της επιστήμης στις μέρες μας. Ο Νεύτωνας κλείστηκε στο πατρικό του σπίτι στο Γούσλθορπ για να προφυλαχτεί από την πανδημία, βιώνοντας δύο θαυματουργά έτη όπως τα αποκάλεσε ο ίδιος σχετικά με τις έρευνές του. Ένας τομέας της Φυσικής με τον οποίο ασχολήθηκε τότε και πολλοί ίσως να μην το γνωρίζουν είναι αυτός της οπτικής. Συγκεκριμένα κατάφερε να αναλύσει μέσω ενός πρίσματος το λευκό ηλιακό φως καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι αποτελείται από τα επτά γνωστά μας πλέον χρώματα του ουράνιου τόξου. Η ανακάλυψή του αυτή ήρθε σε πλήρη αντίθεση με την επικρατούσα άποψη εδώ και αιώνες ότι το φως του ήλιου είναι μία μίξη λευκού και μαύρου φωτός κατά τον Αριστοτέλη. Για να καταλάβετε την δυναμική της ανακάλυψης του Νεύτωνα για εκείνη την εποχή, φανταστείτε έναν άσημο επιστήμονα να βγαίνει στα κανάλια φωνάζοντας ότι η γενική θεωρία της σχετικότητας είναι λανθασμένη! Ο Αριστοτέλης για την τότε εποχή ήταν κάτι αντίστοιχο του Αινστάιν σήμερα, με τα επιστημονικά του έργα να είχαν την αποδοχή όλων για πολλούς αιώνες. Μάλιστα, ο Νεύτωνας για να διαπιστώσει ότι η αλλαγή στο μέγεθος του ματιού δεν προκαλεί αλλαγή στην αντίληψη του χρώματος, τοποθετούσε βελόνες στα μάτια του για να επιβεβαιώσει τη θεωρία του. Έγινε δηλαδή ο ίδιος το πειραματόζωο της ίδιας του της θεωρίας!

Philosophiae Naturalis Principia Mathematica - Βικιπαίδεια
Ολοκληρώθηκε από τον Νεύτωνα εντός μόλις τριών ετών!

Πέρα από την οπτική, κατά τα δύο έτη που παρέμεινε στο πατρικό του, έκανε σημαντική πρόοδο στις έρευνές του σχετικά με την κλασική μηχανική. Πρέπει να αναφέρουμε ότι η περίφημη μηλιά υπήρχε πράγματι στην αυλή του σπιτιού του! Το έργο του σε αυτόν το τομέα της Φυσικής άργησε να δημοσιευτεί τουλάχιστον 20 έτη καθώς ο αντικοινωνικός του χαρακτήρας δεν του επέτρεπε να κάνει γνωστό το έργο του στο ευρύ κοινό. Αποτέλεσε, ωστόσο, ένα από τα σημαντικότερα βιβλία Φυσικής που έχουν γραφτεί στην ανθρώπινη Ιστορία. Ο λόγος για το περίφημο «Philosophiae Naturalis Principia Mathematica», ένα τρίτομο αριστούργημα της κλασικής μηχανικής με διαμάντι του τον περίφημο Νόμο της Παγκόσμιας Έλξης που εκδόθηκε στα Λατινικά το 1687. Το εκπληκτικό της υπόθεσης είναι ότι για αναπτύξει την θεωρία του ο Νεύτωνας εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν ακόμα τα κατάλληλα μαθηματικά εργαλεία. Έπρεπε δηλαδή να δημιουργήσει και τη γλώσσα μέσω της οποίας θα εκφράσει την θεωρία του. Ω του θαύματος, ιδού ο Διαφορικός και Ολοκληρωτικός Λογισμός! Δύο πυλώνες των Μαθηματικών και μήλο της Έριδος για την επικείμενη διαμάχη με τον Βίλχελμ Λάιμπνιτς.

Τα χρόνια που ακολούθησαν ο Νεύτωνας επικεντρώθηκε στα ακαδημαϊκά του καθήκοντα, δυστυχώς με πλήρη αποτυχία. Συγκεκριμένα το 1669 έγινε κάτοχος της Λουκασιανής Έδρας των Μαθηματικών του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ. Μία από τις πιο περιζήτητες έδρες στην οποία έχουν καθίσει ονόματα «θρύλοι» της παγκόσμιας επιστήμης όπως ο Πωλ Ντιράκ και ο Στίβεν Χόκινγκ. Η πορεία του ωστόσο στέφθηκε με πλήρη αποτυχία καθώς η παρακολούθηση των διαλέξεών του ήταν σχεδόν μηδενική. Ο λόγος; Οι διαλέξεις του Νεύτωνα σχετίζονταν με τα δικά του επιστημονικά ενδιαφέροντα, με το επίπεδο να είναι ιδιαίτερα υψηλό για τους προπτυχιακούς φοιτητές οι οποίοι απέφευγαν τα μαθήματά του!

Το 1672 έγινε μέλος της Βασιλικής Εταιρίας, ερχόμενος σε επαφή με σπουδαίους επιστήμονες της εποχής. Παρόλα αυτά τα ενδιαφέροντά του δεν περιορίστηκαν μόνο στη Φυσική. Αρχικά στράφηκε στην θεολογία γράφοντας πάνω από 7.500 σελίδες, περισσότερες από κάθε επιστημονικό του έργο! Παράλληλα μεγάλο ήταν και το ενδιαφέρον του για την Αλχημεία, μία εξερευνητική διαδικασία με σκοπό την εύρεση της φιλοσοφικής λίθου (ακριβώς, αυτή από το βιβλίο του Χάρι Πόττερ), μέσω της οποίας οι Αλχημιστές θεωρούσαν ότι θα μπορούσαν να μετατρέπουν τα απλά μέταλλα σε χρυσό καθώς και ότι θα δημιουργούσαν το ελιξίριο της ζωής. Μάλιστα, ο Νεύτωνας είχε καταγράψει μία μέθοδο μέσω της οποίας θεωρούσε ότι θα κατασκευάσει την φιλοσοφική λίθο, αφιερώνοντας στην Αλχημεία περίπου εικοσιπέντε χρόνια της ζωής του. Με βάση την χημική ανάλυση που έγινε μετά τον θάνατό του στις τρίχες των μαλλιών του, είναι πολύ πιθανό να είχε πάθει δηλητηρίαση από τον υδράργυρο που χρησιμοποιούσε στα πειράματά του. Ίσως αυτός και να ήταν ο λόγος για τον οποίο από το 1693 και μετά άρχισε σιγά σιγά να χάνει τα λογικά του βιώνοντας μία έντονη μορφή κατάθλιψης. Απόδειξη αυτού ήταν τα γράμματα που έστελνε στους φίλους του κατηγορώντας τους πως προσπαθούσαν να υπονομεύσουν με δόλιο τρόπο την φήμη του στο επιστημονικό στερέωμα.

Αξιοσημείωτο είναι ακόμα το γεγονός ότι το 1689 έγινε μέλος του Κοινοβουλίου με την παρουσία του να περνάει μάλλον απαρατήρητη καθώς το μοναδικό πράγμα που είπε σε όλη του τη θητεία ήταν μία παράκληση για να κλείσει ένα τζάμι!

Τα τελευταία τριάντα περίπου χρόνια της ζωής του έκανε άλλη μία στροφή στην επαγγελματική του πορεία καθώς από το 1701 έως και τον θάνατό του το 1727 διετέλεσε Διευθυντής στο Νομισματοκοπείο της Αγγλίας που βρισκόταν στον Πύργο του Λονδίνου. Και εκεί άφησε το στίγμα του και με θετικό αλλά και με αρνητικό πρόσημο. Το έργο του αφορούσε την απόσυρση του παλιού νομίσματος που είχε σχεδόν καταστραφεί και πολλοί μπορούσαν παράνομα να το πλαστογραφήσουν, και στη δημιουργία ενός καινούργιου πιο εύχρηστου και ανθεκτικού χρυσού νομίσματος. Παρά ταύτα, ο Νεύτωνας δεν περιορίστηκε μόνο στα καθήκοντά του, αλλά ανέλαβε τις ανακρίσεις πολλών πλαστογράφων τους οποίους με δική του εντολή έστελνε στην γκιλοτίνα!

Γκότφριντ Βίλχελμ Λάιμπνιτς

Η αγάπη του για τα μαθηματικά και την φυσική μειώθηκε αισθητά καθώς το ενδιαφέρον του παρακινούσαν άλλα μικροπρεπή πράγματα όπως η περίφημη διαμάχη με τον μαθηματικό Λάιμπνιτς, περί του Λογισμού. Ο Νεύτωνας ενώ είχε ολοκληρώσει την έρευνά του σχετικά με τον Λογισμό πριν από περίπου 20 έτη, δεν είχε εκδώσει κάποιο βιβλίο με το έργο του στο συγκεκριμένο αντικείμενο, με αποτέλεσμα 20 έτη μετά ο Λάιμπνιτς να εκδίδει την δική του ταυτόσημη με του Νεύτωνα εκδοχή του Λογισμού. Ο Νεύτωνας, κίνησε Γη και ουρανό για να καταφέρει να αποδείξει στην επιστημονική κοινότητα ότι ο Λάιμπνιτς βασίστηκε στις δικές του ανακαλύψεις για να δημοσιεύσει τα έργα του και το κατάφερε μάλιστα ως έναν βαθμό αξιοποιώντας την επιρροή που είχε στην κοινότητα λόγω της θέσης του. Παρόλα αυτά είναι πλέον κοινά αποδεκτό ότι και οι δυο τους κατέληξαν στα ίδια συμπεράσματα περί του Λογισμού με διαφορά 20 χρόνων ο καθένας χωρίς να γνωρίζει τη δράση του άλλου.

Η διαμάχη αυτή καταδεικνύει ολοφάνερα στοιχεία της προσωπικότητας του Νεύτωνα τα οποία ίσως να μην είχαμε φανταστεί. Η φήμη του ήταν πολύ σημαντική για τον ίδιο και κατέφευγε μέσω δόλιων διόδων σε τρόπους ώστε να εξουδετερώνει τους εχθρούς του. Ένα ακόμα τρανό παράδειγμα είναι η διαμάχη του με τον Φυσικό Ρόμπερτ Χουκ, κάνοντας μάλιστα ότι περνούσε από το χέρι του για να καταστρέψει το μοναδικό του πορτρέτο και να μην μείνει στα γράμματα της Ιστορίας. Όπως καταλαβαίνετε, η στέψη του σε ιππότη το 1705 από την Βασίλισσα Άννα ήταν μία προσωπική νίκη για τον ίδιο και την φαινομενική ματαιοδοξία που παρουσίαζε σε αρκετές περιπτώσεις.

Καλός ή κακός, αυτός ήταν ο Ισαάκ Νεύτωνας και εμείς δεν βρισκόμαστε εδώ για να κρίνουμε την προσωπικότητά του, αλλά για να αναδείξουμε πτυχές του έργου και του εαυτού του που μέχρι τώρα παρέμεναν στην αφάνεια. Και η αλήθεια είναι πως υπάρχει άλλος ένας λόγος για τον οποίο δημοσιεύεται αυτό το άρθρο σήμερα, 25 Δεκεμβρίου ανήμερα των Χριστουγέννων. Σαν σήμερα πριν από 379 χρόνια γεννήθηκε αυτός ο σπουδαίος επιστήμονας που ακούει στο όνομα Σερ Ισαάκ Νεύτωνας. Happy Newton’s Day to everyone!

“Nature and Nature’s laws lay hid in the night: God said, let Newton be and it was all light.”, Alexander Pope

By Dionisis Mouzis

Γεννημένος στις 13/01/2001 στην Αθήνα με καταγωγή από το χωριό Σμίλα, της Αρχαίας Ολυμπίας. Εισήχθη στο τμήμα Φυσικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών τον Σεπτέμβριο του 2019. Οι παρακάτω κουβέντες του καθηγητά Steven Hawking ήταν ο λόγος για τον οποίο αποφάσισε να ασχοληθεί με την Φυσική: "Try to make sense of what you see and wonder about what makes the Universe exist. Be curious. And however difficult life may seem, there is always something you can to and succeed at. It matters that you don't just give up. While there is life there is hope."